Het aftoppen van zonnepanelen roept vaak vragen op. Wat is het precies? Waarom kiest u soms bewust voor een systeem dat niet het maximale piekvermogen benut? En is energieverlies door aftoppen wel acceptabel? In deze blog leest u uitgebreid wat het aftoppen van een omvormer, oftewel de zonnepanelen, inhoudt. We vertellen u daarnaast waarom het verstandig kan zijn en hoe u de beste keuzes maakt voor uw systeeminstallatie.
Wat is het aftoppen van zonnepanelen?
Onder de term aftoppen zonnepanelen verstaan we het beperken van het piekvermogen dat uw omvormer kan leveren. Zonnepanelen hebben een nominale capaciteit, het zogenoemde Wattpiek (Wp), gemeten onder ideale omstandigheden van 1.000 W/m² zoninstraling bij 25 °C. Die omstandigheden komen in Nederland zelden voor, meestal ligt het werkelijke rendement rond de 80% van het Wp‑vermogen.
Een omvormer die aftopt, is in feite onder- of overgedimensioneerd ten opzichte van het paneelvermogen. Simpel gezegd: u koppelt meer paneelvermogen dan de omvormer kan verwerken. Op zonnige topdagen bereikt de opbrengst de limiet van de omvormer en ‘topt’ deze af. Dit lijkt op het eerste gezicht als verspilling, maar in de praktijk levert het juist meer op over een heel jaar.
De termen aftoppen van zonnepanelen en aftoppen van de omvormer worden vaak door elkaar gebruikt, maar technisch gezien is er een verschil. Bij het aftoppen van de omvormer wordt bewust gekozen voor een omvormer met een lagere capaciteit dan het piekvermogen van de zonnepanelen. Hierdoor verwerkt de omvormer op zonnige momenten een deel van het vermogen niet. Dit resulteert in het zogenaamde aftoppen van zonnepanelen: de panelen leveren dan wel meer, maar dit wordt niet volledig benut. In feite vindt de beperking dus plaats bij de omvormer, niet bij de zonnepanelen zelf.
Waarom aftoppen van een omvormer slim kan zijn
Het aftoppen van uw omvormer kan een slim idee zijn. Zo is een kleinere omvormer op dagen met minder zonlicht vaak actiever. Deze schakelt namelijk eerder aan bij ochtend- of avondzon en blijft later actief dan een zwaarder model. Zo benut u meer uren met energieopbrengst. Daarnaast reduceert u het risico op netcongestie door de piekcapaciteit van de omvormer te beperken. Dit is vooral relevant bij beperkte netinfrastructuur, maar geldt ook voor huishoudens met een dynamisch energiecontract. Minder teruglevering betekent immers lagere retourkosten. Ten slotte is een kleinere omvormer doorgaans goedkoper. Bovendien voorkomt u de noodzaak van een zwaardere netaansluiting, wat installatiekosten bespaart. Over een heel jaar bekeken weegt dat op tegen de bescheiden opbrengst die u mist op topdagen.
Hoe beslist u de juiste verhouding bij het aftoppen van zonnepanelen?
Bij de installatie van zonnepanelen kijkt u naar het Wp‑vermogen van de panelen en de AC‑capaciteit van de omvormer. In Nederland wordt vaak gekozen voor een omvormer met 10–30% minder vermogen dan het paneelvermogen. Bijvoorbeeld: bij 4 200 Wp panelen is een 3 600 W omvormer gebruikelijk. U topt maximaal 600 Wp af op zonnige momenten. Dit heeft meerdere voordelen. Zo start de omvormer mogelijk eerder in de ochtend en schakelt deze later uit. Daarnaast is er minder stilstand op grijze dagen, dankzij hogere efficiëntie bij lage vermogens. Tevens heeft u een kleinere kans op teruglevering wanneer u zelf geen ruimte meer heeft voor opslag of direct verbruik.
Seizoenseffecten op het aftoppen van uw omvormer
In de lente, wanneer de lucht helder is en de temperatuur nog laag, presteren zonnepanelen vrij optimaal. Uw zonnepanelen leveren dus in de lente de meeste energie op. Juist dan topt de omvormer af. Dat blijkt vaak uit vlakke toppen in uw opbrengstgrafiek. Dit is een teken dat de omvormer zijn maximale capaciteit bereikt. Dat is echter geen probleem, want de opbrengst die u extra realiseert in de ochtend- en avonduren weegt zwaarder door in de jaarscore. U levert op de piekmomenten zelfs iets in, maar dat compenseert ruimschoots door extra opbrengst op andere momenten.
7 handige tips voor het aftoppen van uw zonnepanelen systeem
We hebben nog een aantal tips voor u verzameld. Zo kunt u op een efficiënte manier aan de slag met het (laten) aftoppen van uw omvormer.
- Bereken verhoudingen: het is slim om de ideale verhouding tussen paneelvermogen en omvormer te berekenen. Hou hierbij rekening met ± 20% verschil.
- Herken vlakke toppen: deze kunt u middels uw opbrengstgrafiek controleren en zijn een teken van aftoppen. Zie dit niet als storend, maar als normaliteit.
- Kies de juiste omvormer: let hierbij op omvormer-specificaties over efficiëntie bij lage belasting. Bijvoorbeeld dat deze uitschakelt als hij onder 8% vermogen komt.
- Kies de juiste dynamische begrenzing: als uw omvormer dynamische begrenzing ondersteunt, zorg dan dat u de juiste kiest. Zo wordt netbelasting variabel geregeld.
- Houd de netaansluiting in de gaten: een lagere capaciteit voorkomt extra kosten voor netverzwaring.
- Beoordeel terugleverkosten bij uw energieleverancier: minder pieklevering betekent namelijk minder heffingen.
- Plan onderhoud en monitoring: trends in opbrengstgrafieken helpen u bepalen of het systeem nog optimaal functioneert.
Aftoppen van uw zonnepanelen is dus geen slechte, maar juist een slimme keuze. Door bewust te kiezen voor een omvormer met iets minder capaciteit dan uw paneelvermogen, profiteert u van meerdere voordelen. Zo heeft u dus meer opbrengst op bewolkte dagen, door een eerdere start en later te stoppen. Daarnaast heeft u minder piekbelasting op topdagen, waardoor netkosten terugleverheffingen omlaag gaan. En u heeft de mogelijkheid om te besparen op omvormer- en netwerkkosten. Op uw jaarrapport zult u merken dat een systeem dat af en toe aftopt, uiteindelijk meer oplevert dan een systeem dat de hele dag pal op piek draait, vooral in Nederland.
Hopelijk heeft u nu een duidelijk antwoord op de vraag ‘wat is het aftoppen van zonnepanelen?’ Zorg er in elk geval voor dat het ontwerp, de keuzes en uw monitoring professioneel worden gedaan. Op die manier benut u de voordelen maximaal. Laat u ook gerust goed adviseren en neem eens contact op met een installateur of energieadviseur. Zo voorkomt u dat u op zonnige dagen energie verspilt én plukt u juist de vruchten van dagen met minder zon. Dat wil toch iedereen?